ด่างทับทิม หรือที่รู้จักกันในชื่อทางเคมีว่า โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต (KMnO4) สารเคมีสีม่วงเข็ม
ที่คุ้นเคยสำหรับคนทั่วไปตั้งแต่สมัยเรียนหนังสือในห้อง Lab วิทยาศาสตร์ จนมาถึงการนำมาใช้ในครัวเรือน ด้วยลักษณะผลึกผงสีม่วงเข้มที่โดดเด่นหลายๆคน คงจำได้ หากเคยได้ใช้มันมาแล้ว ด่างทับทิมถูกนำมาใช้งานในหลากหลายด้าน ทั้งในอุตสาหกรรม การแพทย์ นอกจากนี้ ด่างทับทิมยังมีประโยชน์อีกมากมายในชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะการนำมาใช้ล้างผักผลไม้เพื่อลดสารตกค้างจากสารเคมีและยาฆ่าแมลง ด่างทับทิมหรือโพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต เป็นสารประกอบเคมีที่มีฤทธิ์เป็นด่าง สามารถช่วยกำจัดสิ่งสกปรกและฆ่าเชื้อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ จึงนิยมนำมาใช้ในการล้างทำความสะอาดวัตถุดิบผักและผลไม้อยู่บ่อยๆ ซึ่งมักเจอว่า ผัก ผลไม้ที่ขายกันทั่วไปในบ้านเรานั้น มีการใช้สารเคมีในการปลูกและกำจัดศัตรูพืชต่างๆ เป็นสารสะสมในร่างกายที่ส่งผลต่อเราได้ในอนาคต การล้างด้วยด่างทับทิมจะช่วยลดสารตกค้างเหล่านี้ได้ ในบทความนี้ จะเป็นเหมือนคู่มือในการใช้ด่างทับทิมในการล้างผัก ล้างผลไม้ ไปดูกันเลย!
ด่างทับทิม Potassium permanganate
ด่างทับทิม หรือโพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต (Potassium Permanganate) เป็นสารประกอบอนินทรีย์ที่มีสูตรเคมีคือ KMnO4 ประกอบด้วยธาตุโพแทสเซียม (K) แมงกานีส (Mn) และออกซิเจน (O) ด่างทับทิมถูกค้นพบครั้งแรกในปี ค.ศ. 1659 โดยนักเคมีชาวเยอรมันชื่อ Johann Rudolf Glauber แต่ในขณะนั้นยังไม่ทราบสูตรเคมีและคุณสมบัติที่แน่ชัด จนกระทั่งในปี ค.ศ. 1818 นักเคมีชาวอังกฤษ Humphry Davy จึงได้ศึกษาและระบุสูตรเคมีของด่างทับทิมได้อย่างถูกต้อง
แล้วทำไมคนไทยเราถึงเรียกว่าด่างทับทิม? ชื่อ “ด่างทับทิม” มาจากลักษณะผลึกสีม่วงเข้มของโพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต ซึ่งมีสีคล้ายกับพลอยทับทิม ส่วนคำว่า “ด่าง” นั้นมาจากคุณสมบัติเป็นด่างของสารที่มีฤทธิ์เป็นด่าง จึงได้ชื่อ “ด่างทับทิม” ติดปากคนไทยมาจนถึงปัจจุบัน
- ด่างทับทิม มีสูตรเคมีคือ KMnO4
- โครงสร้างผลึกของด่างทับทิมเป็นผลึกรูปเหลี่ยมด้านเท่า
- สีม่วงเข้ม
- เมื่อละลายน้ำจะให้สารละลายสีม่วงแดง
- มีคุณสมบัติเป็นด่าง
- เมื่อละลายน้ำจะให้สารละลายที่มี pH ประมาณ 7-8
- คุณสมบัติเป็นสารฆ่าเชื้อโรคและสามารถทำปฏิกิริยากับสารอินทรีย์ได้ดี
ด่างทับทิมเหมาะสำหรับล้างผัก ผลไม้ประเภทใดบ้าง
ด่างทับทิมสามารถนำมาใช้ล้างผักและผลไม้ได้เกือบทุกชนิด และโดยเฉพาะอย่างยิ่งจะเหมาะสำหรับใช้ล้างผักและผลไม้ที่มีเปลือกบางหรือผิวเรียบ เนื่องจากสารละลายด่างทับทิมสามารถซึมซาบเข้าไปในรูพรุนของผักผลไม้เหล่านั้นได้ง่าย ทำให้สามารถกำจัดสารเคมีตกค้างและยาฆ่าแมลงที่อยู่บนผิวของผัก ผลไม้ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่จะไม่เหมาะสมผักหรือผลไม้ที่มีรสชาติไวต่อสารเคมี เช่น ผักบุ้ง กระเจี๊ยบเขียว เป็นต้น เนื่องจากด่างทับทิมมีฤทธิ์เป็นด่างอ่อนๆ จึงอาจทำให้ผักบางชนิดเปลี่ยนรสชาติได้
ตัวอย่างผักที่เหมาะสมในการล้างด้วยด่างทับทิม
- ผักกาดหอม ผักกาดขาวปลี ผักกาดกรอง
- กะหล่ำปลี กะหล่ำดอก บร๊อกโคลี่
- ผักคะน้า ผักบุ้งจีน ผักกวางตุ้ง
- มะเขือเปราะ มะเขือยาว แตงกวา
- พริกสด พริกหวาน ต้นหอม กระเทียม พริกไทย รากผักชี
- ผักชีฝรั่ง คื่นช้าย โหระพา ใบกระเพรา กระเจี๊ยบแดง
- ถั่วงอก ถั่วฝักยาว ฟักทอง เป็นต้น
ตัวอย่างผลไม้ที่เหมาะสมในการล้างด้วยด่างทับทิม
- ส้ม แอปเปิ้ล มะนาว เงาะ
- มะม่วง ชมพู่ กล้วย องุ่น
- เชอร์รี่ บลูเบอร์รี่ ลิ้นจี่
- ลูกแพร์ ลูกแอปริคอท อโวกาโด้ เป็นต้น
ล้างผัก ผลไม้ กับด่างทับทิมดีอย่างไร
- ลดสารตกค้างจากสารเคมีและยาฆ่าแมลง ด่างทับทิมเป็นสารออกซิไดซ์ที่แรง สามารถทำลายสารพิษและสารปนเปื้อนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ช่วยกำจัดสารตกค้างจากสารเคมีและยาฆ่าแมลงที่อาจปนเปื้อนอยู่บนผิวผัก หรือผลไม้
- ฆ่าเชื้อโรคและแบคทีเรีย ด่างทับทิมมีคุณสมบัติเป็นสารฆ่าเชื้อโรค สามารถกำจัดเชื้อจุลินทรีย์ที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพได้
- ปลอดภัยต่อร่างกาย เมื่อใช้ในปริมาณที่เหมาะสม ด่างทับทิมถือเป็นสารที่ค่อนข้างปลอดภัยต่อร่างกาย ไม่มีผลข้างเคียงร้ายแรง แต่ควรระวังอย่าให้สัมผัสโดนผิวหนังหรือดวงตามากเกินไป (หากใช้อย่างถูกวิธี)
- ราคาถูก หาซื้อง่าย ด่างทับทิมมีราคาไม่แพง หาซื้อได้ง่ายทั่วไปตามร้านขายยาและเคมีภัณฑ์
- ใช้งานง่าย การเตรียมสารละลายด่างทับทิมเพื่อล้างผักผลไม้ทำได้ง่าย โดยผสมกับน้ำในอัตราส่วนที่เหมาะสม
- ปลอดภัยต่อร่างกาย เมื่อใช้ในปริมาณที่เหมาะสม ด่างทับทิมถือเป็นสารที่ค่อนข้างปลอดภัยต่อร่างกาย ไม่มีผลข้างเคียงร้ายแรง แต่ควรระวังอย่าให้สัมผัสโดนผิวหนังหรือดวงตามากเกินไป
วิธีการใช้ด่างทับทิมในการล้างผัก ผลไม้
1. เตรียมอุปกรณ์
– เตรียมด่างทับทิม (โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต)
– เตรียมภาชนะสำหรับผสม เช่น กะละมัง ถัง หรืออ่างล้างจานที่ขังน้ำได้
– น้ำสะอาดสำหรับแช่ และล้างหลังแช่
2. ประมาณอัตราส่วนผสม
– เตรียมช้อนตัก ควรใช้ช้อนที่แห้ง
– เตรียมด่างทับทิมประมาณ 1 ช้อนชา ต่อน้ำ 4 -5 ลิตร หรือ สำหรับล้างผักผลไม้ 1 กิโลกรัม หรือ ชั่งด่างทับทิมในปริมาณ 1-2 กรัม สำหรับล้างผักผลไม้ประมาณ 1 กิโลกรัม วิธีสังเกตคืออัตราส่วนนี้จะให้สารละลายด่างทับทิมที่มีความเข้มข้นพอเหมาะ สีน้ำจะเป็นสีชมพูอ่อนๆ
3. วิธีผสม
– เทน้ำสะอาดลงในภาชนะตามปริมาณที่ต้องการ
– ใส่ด่างทับทิมตามอัตราส่วนที่กำหนด
– เทด่างทับทิมลงในน้ำ คนให้ละลายจนได้สารละลายสีชมพูอ่อน
4. การเจือจาง
– หากสารละลายด่างทับทิมมีสีเข้มเกินไป สามารถเจือจางด้วยการเติมน้ำสะอาดลงไปเพิ่มเติม
– ให้ใช้ช้อน ไม้ หรือตะเกียบ คนให้เข้ากันจนได้สีชมพูอ่อน
5. ขั้นตอนการล้างผัก ผลไม้
– ล้างผัก ผลไม้ กับน้ำปกติ 1 รอบ เพื่อขจัดเศษดิน ฝุ่น
– แช่ผักหรือผลไม้ในน้ำที่ผสม ทิ้งไว้ประมาณ 10-15 นาที เพื่อให้สารซึมเข้าไปกำจัดสารตกค้างต่างๆ
– ถูผิวผักหรือผลไม้เบาๆ ด้วยมือหรือแปรงนุ่มๆ เพื่อช่วยขจัดสิ่งสกปรกที่ติดแน่น
– ล้างน้ำสะอาดซ้ำ 2-3 ครั้ง เพื่อกำจัดสารละลายด่างทับทิมออกจากผักและผลไม้ให้หมด
– ผึ่งหรือเช็ดให้แห้ง ผักและผลไม้ก็พร้อมสำหรับการปรุงอาหารหรือบริโภคได้อย่างปลอดภัย
ข้อควรระวังในการใช้ด่างทับทิมและการปฐมพยาบาล
- สวมถุงมือยางขณะเตรียมผสมและใช้งานด่างทับทิม เพื่อป้องกันการสัมผัสผิวหนังโดยตรง
- ไม่ควรใช้ด่างทับทิมล้างผักหรือผลไม้ที่มีรูพรุนมาก เช่น สตรอว์เบอร์รี่ เป็นต้น เนื่องจากสารละลายอาจซึมซาบเข้าไปในเนื้อผลไม้ได้
- ระวังอย่าให้ด่างทับทิมสัมผัสผิวหนังมากเกินไป และระวังอย่าให้สัมผัสดวงตา เนื่องจากมีฤทธิ์เป็นด่างอ่อนๆ จึงอาจทำให้ผิวหนังไหม้หรือระคายเคืองดวงตาได้
- ห้ามใช้ด่างทับทิมร่วมกับน้ำมันหรือสารไวไฟ เพราะอาจเกิดปฏิกิริยาไวไฟและเป็นอันตรายได้
- ห้ามผสมด่างทับทิมกับสารเคมีอื่นๆ เช่น กรด เบส หรือสารประกอบโลหะหนัก เพราะอาจเกิดปฏิกิริยาที่รุนแรงและเป็นอันตรายได้
- ห้ามปล่อยน้ำเสียจากการล้างด่างทับทิมลงสู่แหล่งน้ำธรรมชาติ เนื่องจากเป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตในน้ำ
- ห้ามดื่ม ชิม หรือกลืนกินด่างทับทิมโดยเด็ดขาด เพราะอาจเกิดอาการระคายเคืองหรือแพ้ได้
- ควรล้างผักหรือผลไม้ด้วยน้ำสะอาดอย่างทั่วถึงหลังจากแช่ด่างทับทิม เพื่อกำจัดสารละลายด่างทับทิมออกให้หมด
- เก็บด่างทับทิมให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และจัดเก็บในภาชนะที่ปิดสนิท
หากเกิดอุบัติเหตุจากการใช้งานด่างทับทิม ให้ปฏิบัติดังนี้
- หากถูกด่างทับทิมเข้าตา ให้ล้างตาด้วยน้ำสะอาดทันที นานอย่างน้อย 15 นาที แล้วรีบพบแพทย์
- หากสูดดมด่างทับทิมเข้าไป ให้อพยพออกจากบริเวณนั้นทันที หายใจเอาอากาศบริสุทธิ์ หากมีอาการรุนแรงให้รีบพบแพทย์
- หากกลืนกินด่างทับทิมเข้าไป อย่าพยายามทำให้อาเจียน แต่ให้ดื่มน้ำหรือนมจำนวนมากๆ แล้วรีบพบแพทย์ทันที
- หากด่างทับทิมสัมผัสถูกผิวหนัง ให้ล้างด้วยน้ำสะอาดจำนวนมากๆ หากมีอาการไหม้รุนแรงให้รีบพบแพทย์
บทสรุป
ด่างทับทิมหรือโพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนตเป็นสารเคมีที่มีประโยชน์หลากหลาย โดยเฉพาะการนำมาใช้ล้างผัก ผลไม้เพื่อกำจัดสารตกค้างจากสารเคมีและยาฆ่าแมลง ด้วยคุณสมบัติที่สามารถทำลายสารพิษและสารปนเปื้อนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ปลอดภัยต่อร่างกายเมื่อใช้อย่างถูกวิธี ราคาถูกและหาซื้อง่าย รวมถึงใช้งานสะดวก เพียงแค่ผสมด่างทับทิมกับน้ำในอัตราส่วนที่เหมาะสม แต่อย่างไรก็ตามผู้ใช้ควรจะศึกษาวิธีการใช้ วิธีการผสม เพราะเนื่องจากเราเอาไปใช้กับอาหาร จึงต้องใช้อย่างระมัดระวัง ตามขั้นตอนที่ถูกต้อง และล้างออกให้หมด
ดังนั้น หากคุณผู้อ่านต้องการผักและผลไม้ให้สะอาด ลดสารสารพิษที่ตกค้าง แนะนำให้ลองใช้ด่างทับทิมในการล้างผักผลไม้ด้วยตนเอง อย่าลืมอ่านคู่มือที่เราเขียนไว้ให้ดี แล้วไปล้างกันเลย! สุดท้ายนี้ขอให้คุณผู้อ่านกินผัก ผลไม้อย่างอร่อยปลอดภัยจากสารสารพิษที่ตกค้างนะครับ
สำหรับกลุ่มบริษัทรับบำบัดน้ำ ผู้ใช้นำไปบำบัดน้ำเสีย และหน่วยงานราชการที่ต้องการจัดหาสารจับตะกอน PAC คุณภาพดี สามารถสั่งซื้อได้จาก บริษัท พรภพเคมีคอล (2007) จำกัด ซึ่งเป็นผู้จำหน่ายสารเคมีสำหรับบำบัดน้ำชั้นนำ ทางบริษัทมีผลิตภัณฑ์สารเคมีคุณภาพสูงและให้คำปรึกษาการใช้งานอย่างละเอียด
โดยสามารถติดต่อได้ที่
📞 0-2816-2898-9, 0-2406-0623-4, 0-2816-2800
